اکو مری چیست و چگونه انجام میشود؟
اکو مری چیست؛ یک روش تصویربرداری قلبی است که با استفاده از امواج فراصوت و از طریق لولهای باریک که از دهان وارد مری میشود، تصاویر بسیار دقیقتری از ساختارها و عملکرد قلب ارائه میدهد. چون مری درست پشت قلب قرار دارد، این روش جزئیاتی را نشان میدهد که در اکو از روی قفسه سینه (اکو سطحی) ممکن است واضح نباشد. نتیجه، تصمیمگیری دقیقتر پزشک درباره تشخیص و درمان است.
اکو مری چیست؟ تعریف ساده
در پاسخ به پرسش «اکو مری چیست؟»، باید گفت این روش به اکوکاردیوگرافی از راه مری (Transesophageal Echocardiography یا TEE) اشاره دارد. در TEE، یک پروب باریک اولتراسوند روی انتهای یک لوله انعطافپذیر قرار دارد که پس از بیحسی حلق و معمولاً با آرامبخش سبک، از دهان به مری هدایت میشود. بهدلیل مجاورت مری با قلب، پرتو صوتی مسیر کوتاهتری میپیماید و تصاویر باکیفیتتری از دریچهها، دهلیز چپ و آئورت بهدست میآید.
نکته کلیدی: اگر هنوز برایتان سؤال است که اکو مری چیست، آن را «اکو دقیق از پشت قلب» تصور کنید؛ جایی که بافتهای ریه و استخوانهای قفسه سینه مزاحم تصویر نمیشوند.
تفاوت اکو مری با اکو سطحی (TTE)
اکو سطحی از روی قفسه سینه انجام میشود، بدون ورود ابزار به بدن و معمولاً بدون نیاز به آرامبخش. بااینحال در افراد چاق، مبتلا به بیماریهای ریه یا وقتی که باید اجزای خاصی مثل دریچههای مصنوعی یا دهلیز چپ را با جزئیات ببینیم، کیفیت TTE ممکن است کافی نباشد. در اینجاست که مزیت «نزدیکی مری به قلب» در TEE تصاویر شفافتری فراهم میکند. بنابراین اگر میپرسید اکو مری چیست و چه مزیتی دارد، پاسخ کوتاه این است: «وضوح بالاتر در موارد پیچیده».
چه زمانی پزشک این تست را تجویز میکند؟
پزشک زمانی سراغ TEE میرود که نیاز به دقت بیشتر یا پاسخ به سؤالات تشخیصی مشخص دارد. موارد شایع عبارتاند از:
-
بررسی لخته در دهلیز چپ/زائده دهلیزی؛ بهویژه پیش از کاردیوورژن آریتمی.
-
ارزیابی اندوکاردیت عفونی و بررسی رویشهای میکروبی روی دریچهها یا پروتز دریچهای.
-
بررسی دقیق دریچهها (نشت، تنگی، عملکرد پروتز) و برنامهریزی برای جراحی یا مداخلات ترنسکاتتر.
-
بررسی آئورت صعودی و قوس آئورت (بهخصوص در شک به دیسکسیون یا آنوریسم).
-
عیوب مادرزادی قلب و ناهنجاریهای پیچیده بینحفرهای.
-
منبع احتمالی آمبولی در سکتههای ایسکمیک رمزآلود.
-
پایش دروناتاق عمل طی جراحی قلب یا مداخلات ساختاری (مثل کلوزر سوراخهای بینحفرهای).
اکو مری چیست و چگونه انجام میشود؟ مراحل قدمبهقدم
فرآیند کلی شامل سه بخش است: آمادگی، حین انجام و مراقبتهای پس از آزمون.
آمادگی قبل از اکو مری چیست
-
ناشتا بودن: معمولاً از ۶ ساعت قبل چیزی نخورید/نیاشامید تا خطر آسپیراسیون کاهش یابد.
-
داروها: داروهای روزانهتان را طبق توصیه پزشک مصرف کنید. درباره رقیقکنندههای خون، دیابت و… حتماً از قبل هماهنگ شود.
-
اطلاعرسانی پزشکی: وجود مشکلات مری (مثل تنگی، خونریزی اخیر، واریس مری، ریفلاکس شدید)، آلرژیهای دارویی یا بارداری را اعلام کنید.
-
همراه و بازگشت به منزل: بهدلیل آرامبخش، رانندگی همان روز توصیه نمیشود؛ همراه داشته باشید.
حین انجام
-
بیحسی موضعی و آرامبخش: حلق با اسپری بیحسی، و اغلب یک آرامبخش سبک تزریق میشود تا ناراحتی و رفلکس تهوع کمتر شود.
-
وارد کردن پروب: از دهان عبور داده شده و در مری قرار میگیرد. ممکن است فشار خفیف یا حس سنگینی گلو را تجربه کنید، اما دردناک نیست.
-
ثبت تصاویر: متخصص قلب پروب را در موقعیتهای مختلف میچرخاند تا نماهای استاندارد از دریچهها، دهلیزها، بطنها و آئورت ثبت شود. بخش تصویربرداری معمولاً ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول میکشد.
پس از اتمام
-
بهبودی کوتاهمدت: تا بازگشت رفلکس بلع، از خوردنونوشیدن خودداری کنید (معمولاً ۱–۲ ساعت).
-
فعالیتها: همان روز کارهای سبک بلامانع است، اما رانندگی و تصمیمهای مهم را به فردا موکول کنید.
-
عوارض خفیف: گلودرد یا گرفتگی صدا تا یکیدو روز طبیعی است. اگر درد قفسه سینه، تب، خونریزی یا بلع دردناک شدید داشتید، با پزشک تماس بگیرید.
خطرات، محدودیتها و موارد منع
TEE بهطور کلی ایمن است، اما مانند هر روش پزشکی، عوارضی هرچند نادر دارد:
-
شایع ولی خفیف: گلودرد، خشونت صدا، تهوع خفیف.
-
کمشیوع: آسیب به دهان/حلق، اسپاسم حنجره، آریتمی گذرا، واکنش به آرامبخش.
-
بسیار نادر ولی مهم: خونریزی یا سوراخشدن مری.
موارد احتیاط/منع نسبی: تنگی یا تومور مری، واریس مری، خونریزی گوارشی اخیر، جراحی اخیر مری/گردن، ناپایداری شدید تنفسی یا همودینامیک. تصمیم نهایی را پزشک با ارزیابی سود و خطر میگیرد.
مزایا و معایب در یک نگاه
مزایا
-
وضوح بسیار بالا برای ساختارهای پشت قلب (دهلیز چپ، زائده دهلیزی، دریچهها، آئورت).
-
تشخیص لخته، رویش اندوکاردیت و مشکلات پروتزها با اطمینان بیشتر.
-
مفید در بیماران با کیفیت پایین TTE (چاقی، COPD، بدشکلی قفسه سینه).
-
پایش زنده در اتاق عمل و حین مداخلات.
معایب
-
روش نیمهتهاجمی با نیاز احتمالی به آرامبخش.
-
احساس ناراحتی گلو و محدودیت موقت خوردنونوشیدن.
-
خطرات نادر مربوط به مری و آرامبخش.
-
در برخی بیماران قابل انجام نیست یا باید با احتیاط انجام شود.
نکات ویژه برای گروههای خاص
-
بارداری: در صورت ضرورت و با رعایت اصول ایمنی، قابل انجام است؛ تصمیم مشترک میان متخصص قلب و زنان اهمیت دارد.
-
کودکان: با تیم باتجربه اطفال و دوز مناسب آرامبخش، نتایج عالی بهدست میآید.
-
سالمندان: سود روش بالاست، ولی ارزیابی دقیق برای تحمل آرامبخش و وضعیت مری ضروری است.
-
بیماران با دریچه مصنوعی/آریتمی: TEE اغلب بهترین روش برای بررسی عملکرد دریچه و وجود لخته پیش از کاردیوورژن است.
سوالات پرتکرار درباره اکو مری چیست
1) آیا نتیجه همان روز آماده میشود؟
معمولاً پزشک برداشت اولیه را همان روز میگوید و گزارش رسمی در فاصله کوتاهی آماده میشود.
2) اکو مری چیست و چه مدت طول میکشد؟
بخش تصویربرداری حدود ۱۰–۲۰ دقیقه است؛ با زمان آمادهسازی و ریکاوری، کل حضور شما ممکن است ۱–۲ ساعت باشد.
3) آیا این تست درد دارد؟
خیر. ممکن است فشار یا ناراحتی گلو حس شود، که با بیحسی و آرامبخش قابل تحمل است.
4) قبل از تست چه چیزهایی نخوریم؟
معمولاً ۶ ساعت ناشتایی؛ جزئیات را دقیقاً طبق دستور مرکز انجام دهید.
5) تفاوت با سیتی یا امآرآی چیست؟
TEE از امواج صوتی استفاده میکند (بدون پرتو یونیزان) و اطلاعات عملکردی زنده میدهد؛ CT/MRI هرکدام مزایا و کاربردهای خاص خود را دارند.
6) هزینه چگونه است؟
بسته به مرکز، پزشک و پوشش بیمه متغیر است. برای برآورد دقیق با مرکز درمانی هماهنگ کنید.
جمعبندی: اکو مری چیست و چرا مهم است
اگر بخواهیم روشن و خلاصه بگوییم، اکو مری چیست جز «راهی بسیار دقیق برای دیدن قلب از نزدیک»؟ این روش با قرارگرفتن پروب در مری، تصاویر شفاف از دریچهها، دهلیز چپ و آئورت فراهم میکند؛ جایی که تصمیمهای مهم درمانی روی همین جزئیات استوار است. وقتی TTE پاسخ قطعی نمیدهد، TEE غالباً مسیر را روشن میکند و از درمانهای نابهجا جلوگیری میشود.
چکلیست سریع آمادگی
-
۶ ساعت ناشتایی.
-
همراه برای روز آزمون.
-
اطلاع کامل از داروها و بیماریهای مری.
-
برنامهریزی برای عدم رانندگی تا روز بعد.
هشدار مهم: این مطلب آموزشی است و جایگزین توصیه پزشک نیست. برای تشخیص و تصمیمگیری درمانی، حتماً با پزشک متخصص قلب مشورت کنید.
منابع و مراجع
- دستورالعملهای انجمن قلب آمریکا (AHA) برای انجام استرس اکوکاردیوگرافی
- راهنمای عملی اکوکاردیوگرافی انتشارات دانشگاه علوم پزشکی ایران
- مقالات منتشر شده در مجله اکوکاردیوگرافی ایران
- دستورالعملهای وزارت بهداشت برای مراکز ارائهدهنده خدمات قلب و عروق
تماس با ما
برای دریافت نوبت اکو مری یا مشاوره تخصصی درباره سلامت قلب خود، میتوانید با دکتر مریم نوروزی، متخصص قلب و عروق و فلوشیپ اکوکاردیوگرافی تماس بگیرید.
شماره تماس: ۰۹۳۷۵۶۸۲۱۸۸
آدرس مطب: کرج،نبش چهارراه طالقانی،ضلع جنوب غربی،پلاک ۳۲،مجتمع پزشکی میترا،طبقه ۵،واحد ۹
ساعات کاری: شنبه تا دوشنبه ۱۵ الی ۲۰
اکو مری چیست
